„Krok za krokiem”

AAC

Co to jest komunikacja wspomagająca i alternatywna (AAC)?

AAC (Augmentative and Alternative Communication) oznacza wszelkie działania, których celem jest pomoc w porozumiewaniu się osobom niemówiącym lub posługującym się mową w ograniczonym stopniu. Zamiast wypowiadanych słów i zdań mogą one używać znaków graficznych (piktogramów, obrazków, symboli), znaków manualnych (gestów) lub znaków przestrzenno-dotykowych (np. przedmiotów). Dzięki temu mogą dokonywać wyborów, podejmować decyzje, pytać, opowiadać, wyrażać myśli i uczucia – pokonywać bariery w porozumiewaniu się i stawać się niezależnymi.

Kto może potrzebować AAC?

Profesor von Tetzchner wyróżnił cztery grupy osób wymagających alternatywnych i wspomagających sposobów porozumiewania. Grupę języka ekspresyjnego do której należą niepełnosprawni dobrze rozumiejący mowę, ale mający problemy z wyrażaniem własnych myśli za pomocą języka. Potrzebują oni stałego systemu porozumiewania, którego mogliby używać w różnych sytuacjach przez całe życie. Grupę wsparcia językowego na którą składają się dwie podgrupy: rozwojowa z osobami, które przejściowo, tylko w pewnym okresie czasu, np. we wczesnym dzieciństwie lub po operacji laryngologicznej potrzebują alternatywnego systemu porozumiewania i podgrupa sytuacyjna, w której są osoby uczące się mówić, ale mające poważne uszkodzenia narządów artykulacyjnych i potrzebują alternatywnych sposobów porozumiewania się tylko w niektórych sytuacjach. Ostatnią jest grupa języka alternatywnego. Niepełnosprawni będący w tej grupie używają i rozumieją mowę w bardzo małym stopniu lub wcale. Dla nich alternatywny sposób porozumiewania staje się językiem naturalnym.

Historia AAC w Stowarzyszeniu Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym „Krok za krokiem” w Zamościu

Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym „Krok za krokiem” w Zamościu od początku swej działalności, tj. od dwudziestu już lat, bardzo dużą rolę przywiązywało do wspierania komunikacji dzieci z poważnymi problemami w mówieniu. W ośrodku, który Stowarzyszenie prowadzi od 1992 roku, uczniowie z mózgowym porażeniem dziecięcym uczyli się komunikować z pomocą symboli Blissa i Coghamo (systemu gestów specjalnie dostosowanego do potrzeb osób z niepełnosprawnością ruchową). Kolejne lata działalności ośrodka przyniosły nowe doświadczenia wykorzystywania w komunikacji dzieci „niemówiących” symboli PCS – Picture Cmmunication Symbols oraz Widgit. Praca nad wspieraniem komunikacji stała się nieodłączną częścią zintegrowanych oddziaływań edukacyjno-rehabilitacyjno-społecznych wobec niepełnosprawnych wychowanków. Wieloletnie doświadczenia pokazują, jak istotnym i niezbędnym elementem edukacji osób niepełnosprawnych jest praca nad komunikacją. To kluczowy warunek dalszego rozwoju.

AAC w Zespole Niepublicznych Szkół Specjalnych „Krok za krokiem” w Zamościu

Kiedy zaczynamy?

Dzieci zagrożone ryzykiem zaistnienia problemów w porozumiewaniu się od najmłodszych lat rozwijają swoje kompetencje komunikacyjne i językowe w zamojskim Niepublicznym Przedszkolu Specjalnym „Krok za krokiem”. Uczą się tam gestów Makaton i rozmawiania z pomocą symboli obrazkowych. Dzięki specjalnie przygotowanym pomocom wspierającym komunikację tzw. „tablicom tematycznym” i „książkom do komunikacji” z symbolami PCS niepełnosprawne ruchowo niemówiące przedszkolaki mają zapewnione uczestnictwo językowe w zabawie, dzięki czemu mają większe szanse na prawidłowy rozwój emocjonalny, społeczny, poznawczy i na kształtowanie się systemu językowego analogicznego jak u ich rówieśników.

Wczesna nauka strategii AAC sprawia, że do Niepublicznej Szkoły Podstawowej „Krok za krokiem” trafiają już użytkownicy AAC, którzy sprawnie korzystają z różnych systemów komunikacji.

Czego używamy?

Każdy niemówiący uczeń ZNSS zaopatrzony jest w paszport komunikacyjny oraz w zindywidualizowaną do jego potrzeb książkę do komunikacji.

W ostatnich latach istotnym elementem budowanych systemów komunikacji stało się wykorzystywanie urządzeń, na których nagrywany jest głos, tzw. komunikatorów oraz komputerów ze specjalistycznym oprogramowaniem dla osób „niemówiących”.

Dzięki tym urządzeniom „niemówiący” uczniowie od pięciu lat biorą aktywny udział w uroczystych obchodach Międzynarodowego Miesiąca AAC w Zamościu, występując w przedstawieniach przygotowywanych z tej okazji. A od trzech lat biorą także udział we wspólnym czytaniu w Zamojskim Maratonie Bliblijnym, odtwarzając dzięki komunikatorom wcześniej nagrane ustępy Pisma Świętego.

BIBLIOGRAFIA

Biuletyn Stowarzyszenia „Mówić bez słów”; wyd. kwartalnie, subskrybcja na stronie internetowej Stowarzyszenia www.aac.org.pl.

Brearley Gill, Psychoterapia dzieci niepełnosprawnych ruchowo, WSiP, Warszawa 1999.

Błeszyński J., Alternatywne i wspomagające metody komunikacji, Kraków 2006, oficyna IMPULS.

Grycman M., Smyczek A. (red.), „Wiem czego chcę!” Z praktyki polskich użytkowników i terapeutów AAC. Stowarzyszenie „Mówić bez słów”, Kraków 2004.

Jagoda M. (red.), Sztuka małych kroków. System nauczania kierowanego w przedszkolu, SPDN „Krok za krokiem” w Zamościu, , Zamość 2010.

Pilch A. (art.) Wspomagające i alternatywne sposoby porozumiewania się w Zespole Niepublicznych Szkół Specjalnych „Krok za krokiem”.

von Tetzchner S., Martinsen H., Wprowadzenie do wspomagających i alternatywnych sposobów porozumiewania się, Stowarzyszenie „Mówić bez słów”, Warszawa 2002.

Warrick A., Porozumiewanie się bez słów, Stowarzyszenie „Mówić bez słów”, Warszawa 1999.